Rust door ritme

Tussen alle rijmpjes en versjes uit de oude doos neemt het stapelrijm een bijzondere plaats in. Het gaat bij deze rijmvorm voornamelijk om de ritmische herhalingen van de tekst; de betekenis van de woorden speelt een onder­geschikte rol. De zinnen van het rijm hebben een ritmisch wiegende cadans.

In ieder couplet worden de voorvallen uit het voorgaande herhaald en wordt een nieuw toegevoegd. Daardoor ontstaat er een 'stapel' van opeenvolgende gebeurtenissen.

Zo wordt in het stapelrijm 'Van het varken dat niet wilde lopen' achtereen­volgens om hulp gevraagd aan de hond, de stok, het vuur, het water, de os en de man om het varken in beweging te krijgen. Steeds wordt die hulp geweigerd en met ieder couplet wordt de stapel weigeringen hoger. Zo luidt het zevende couplet:

Toen ging hij naar de man.
"Man, wil jij os temmen?
Os wil niet water slobberen,
water wil niet vuur blussen,
vuur wil niet stok branden,
stok wil niet hond slaan,
hond wil niet varken bijten,
varken wil niet gaan,
of ’t moet gedragen worden
op een berrie of kruiwagen".
"Nee", zei de man.

In het achtste couplet wil de galg echter wel meewerken. Dat leidt in het laatste couplet tot een stroom van gebeurtenissen, waarin alles in beweging komt en waardoor tot slot ook het varken aan het rennen gaat.

En de galg hing de man,
en de man temde de os,
en de os slobberde het water,
en het water bluste het vuur,
en het vuur brandde de stok,
en de stok sloeg de hond,
en de hond beet het varken,
en het varken liep heel hard.
Kijk, kijk, daar gaat 't.

Van het varken dat niet wilde lopen

Therapeutische mogelijkheden van het stapelrijm

Jonge kinderen zijn dol op dit soort rijmen. Door de ritmische herhalingen en door de wiegende cadans van de zinnen ontstaat een tijdloze sfeer, waarin ze zich thuis voelen en waarin alledaagse problemen, angst en onrust naar de achtergrond verdwijnen. Ze zijn daarom ook erg geschikt voor angstige en nerveuze kinderen.

De werking wordt nog sterker als je het kind op schoot neemt, elkaar aankijkend en de handen vastgehouden, en op de cadans van het rijm samen zachtjes van voor naar achter wiegt. Als je kind eenmaal in de sfeer is, kun je het vers eindeloos herhalen. Ze krijgen er geen genoeg van!

Waarom hebben stapelrijmen deze werking?

Bij het stapelrijm draait alles om ritmische herhalingen, niet om de betekenis van de tekst. Dat is iets heel anders dan bij een spannend verhaal, waarbij het kind alert moet zijn en met aandacht de gebeurtenissen moet volgen. Zo’n verhaal spreekt de ziel (het astraallichaam) van het kind aan.

Het stapelrijm spreekt echter door de ritmiek een diepere laag aan: het levenslichaam (etherlichaam). Het kind komt erdoor in een half-dromerige toestand, in het gebied van de gezondmakende levenskrachten.

Je kunt het stapelrijm hiervoor dagelijks gebruiken, het liefst meermalen per dag op geregelde tijden. Je zult na een tijdje merken dat niet alleen je kind, maar ook jij zelf er rustig en ontspannen door wordt!

Historische 'stapelrijmen'

In het oude India werden de heilige leerstellingen op een vergelijkbare manier onderwezen. In soms dagenlange sessies werden de teksten van de Veda’s en later van de Boeddha in ritmische herhaling gezongen en voorgedragen.

Ook hierbij werd het etherlichaam van de toehoorders aangesproken. De leerstellingen werden hierdoor bovendien goed onthouden - belangrijk, omdat ze in die oude tijden niet werden opgeschreven.

Een naklank hiervan vindt men in de 'Litanie van alle heiligen', een traditie in de rooms-katholieke en anglicaanse kerk. Hierin worden God, de engelen en een zeer uitgebreide reeks heiligen aangeroepen in een ritmisch gezongen of gesproken vraag-en-antwoord (beurtzang) tussen voorganger en gelovigen. Deze ceremonie kan uren duren en brengt de deelnemer na enige tijd in een sfeer van tijdloze eeuwigheid.